काठमाडौं । नेपालमा सामाजिक सुरक्षा कोषमा आबद्ध हुने श्रमिक र रोजगारदाताको संख्या तीव्र गतिमा बढ्दै गएको छ। हालसम्म करिब २४ लाख ३० हजारभन्दा बढी सदस्य कोषमा संलग्न भइसकेका छन् भने जम्मा रकम ८८ अर्ब रुपैयाँ नाघेको कोषले जनाएको छ। विभिन्न योजनामार्फत करिब १६ अर्ब रुपैयाँ श्रमिकलाई भुक्तानी गरिएको छ।
स्वास्थ्य सेवा परिवारमा विस्तार
सुरुमा योगदानकर्ताले मात्र सुविधा पाउने व्यवस्था थियो। पछि जीवनसाथीलाई पनि सुविधा विस्तार गरिएको थियो। अहिले भने योगदानकर्ताको श्रीमान–श्रीमतीसँगै १८ वर्ष ननाघेका छोराछोरी समेत स्वास्थ्य उपचारलगायतका सेवाबाट लाभान्वित हुने व्यवस्था गरिएको छ।
उपलब्ध सुविधा
कोषले सदस्यलाई विविध प्रकारका सुविधा उपलब्ध गराउँदै आएको छ।
सामान्य र दीर्घकालीन स्वास्थ्य उपचार
सुत्केरी तथा शिशु स्याहार खर्च
लामो समय बिरामी हुँदा तलब बराबर भत्ता
दुर्घटनामा आजीवन पेन्सन
श्रमिकको मृत्यु भएमा परिवारलाई पेन्सन र आश्रित छोराछोरीको पढाइ खर्च
योगदान प्रणाली
रोजगारदाताले श्रमिकको तलबको २० प्रतिशत योगदान गर्नुपर्ने व्यवस्था छ। श्रमिक आफैंले भने ११ प्रतिशत योगदान गर्नुपर्छ।
३६ महिना योगदान गरेपछि सदस्यले घर कर्जा, शैक्षिक कर्जा र विशेष सापटी समेत लिन सक्छन्।
विदेशमा रहेका श्रमिकलाई सुविधा
कोषले वैदेशिक रोजगारीमा रहेका नेपाली श्रमिकका लागि पनि योगदान गर्न सक्ने व्यवस्था मिलाएको छ। यसले विदेशमा हुँदा पनि निरन्तर योगदान गर्न सक्ने र भविष्यमा सुविधा पाउने बाटो खोलिदिएको छ।
अस्पताल र पालिकासँग सहकार्य
हालसम्म १०७ अस्पताल र ११५ भन्दा बढी स्थानीय तहसँग सम्झौता भइसकेको छ। यसमार्फत सदस्यहरूले उपचार खर्चमा सहुलियत र अनलाइन प्रणालीमार्फत सेवा पाउन थालेका छन्।
दीर्घकालीन महत्व
सामाजिक सुरक्षा कोषले ‘युनिभर्सल हेल्थ कभरेज’ र ‘पेन्सनएबल समाज’ निर्माण गर्ने लक्ष्य लिएको छ। यसले औपचारिक मात्र नभई अनौपचारिक र स्वरोजगार क्षेत्रका श्रमिकलाई समेत समेट्दै लैजान थालेको छ।
जनचेतनाको आवश्यकता
कोषका अनुसार आबद्धता निरन्तर बढ्दो भए पनि अझै पर्याप्त स्तरमा पुग्न सकेको छैन। त्यसैले श्रमिक, रोजगारदाता र सरकारबीचको त्रिपक्षीय सहकार्य आवश्यक देखिन्छ। कोषले विभिन्न संघसंस्थासँग मिलेर जनचेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको जनाएको छ।
दीर्घकालीन सुरक्षा प्रणाली
सामाजिक सुरक्षा कोषमा एक पटक दर्ता भएपछि सदस्यलाई युनिक नम्बर दिइन्छ। रोजगारी वा कम्पनी परिवर्तन गर्दा पनि सोही नम्बर कायम रहन्छ। यसले श्रमिकलाई निरन्तर सामाजिक सुरक्षा योजनामा जोडिराख्छ।
निष्कर्ष
विशेषज्ञहरूका अनुसार सामाजिक सुरक्षा कोषले श्रमिकलाई स्वास्थ्य उपचारदेखि वृद्धावस्थासम्म आवश्यक पर्ने आधारभूत सुरक्षाहरू सुनिश्चित गर्ने महत्त्वपूर्ण आधार तयार गरेको छ। यसमा बढीभन्दा बढी श्रमिक आबद्ध भएसँगै प्रणाली अझै दिगो र प्रभावकारी बन्ने अपेक्षा गरिएको छ।
